Facebook vs Google: Ποιομας ανησυχεί πιο πολύ;

Δύο μήνες νωρίτερα, ένας βετεράνος επενδυτής στη Σίλικον Βάλεϋ έκανε ένα πείραμα: Έβγαλε όλα τα δεδομένα που το Facebook και το Google κρατούσαν γι’ αυτόν και έκανε σύγκριση στα αρχεία.

Τα αποτελέσματα τον εξέπληξαν – το Google κρατούσε δραματικά περισσότερες πληροφορίες, πολλαπλάσιες. «Είναι φοβερό», μου είπε κατά τη διάρκεια ενός πρωινού στο Σαν Φρανσίσκο. «Γιατί δεν μιλάει κανείς γι’ αυτό;».

Είναι μία ενδιαφέρουσα ερώτηση, ιδιαίτερα αν χρησιμοποιείς τις υπηρεσίες του Google αρκετές φορές την ημέρα, όπως εγώ. Μία απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι τα στελέχη του Google ήταν πιο έξυπνοι, όσον αφορά το χτίσιμο δικτύων πολιτικής υποστήριξης. Ένας άλλος λόγος είναι ότι το Google κρατάει τα δεδομένα που το ίδιο συλλέγει και μετά τα χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει στοχευμένες προτάσεις αναζήτησης και διαφήμισης, προσαρμοσμένες στους χρήστες. Το Facebook αφήνει προγραμματιστές από τρίτα μέρη να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα του, γι’ αυτό τα παιχνίδια της Cambridge Analytica έχουν πυροδοτήσει τόσο πολλή κατακραυγή.

Η διάκριση μπορεί να παρουσιάζει το Google πιο αγαθό, αλλά σημαίνει ότι μπορούμε να χαλαρώσουμε; Ο Robert Epstein, ψυχολόγος στο Αμερικανικό Ινστιτούτο για την Συμπεριφορική Έρευνα και Τεχνολογία στην Καλιφόρνια, πιστεύει πως όχι. Τα τελευταία χρόνια, έχει κάνει έρευνα σε βάθος με φίλους ψυχολόγους και επιστήμονες δεδομένων όσο αφορά την «αναζήτηση» του Google ή τη λειτουργία «αυτόματης συμπλήρωσης». Αυτή τον έπεισε ότι οι μηχανές αναζήτησης μπορούν να κυριαρχήσουν το μυαλό μας με τρόπους, υπερβολικά δυνατούς και σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητους επίσης – και όχι μόνο όσον αφορά πολιτικά θέματα.

«Μία μηχανή αναζήτησης έχει τη δύναμη να χειρίζεται τις αναζητήσεις του κόσμου από τον πρώτο χαρακτήρα που δακτυλογραφεί κάποιος στη μπάρα αναζήτησης», λέει η αναφορά, που η ομάδα παρουσίασε σε συνέδριο ψυχολογίας στο Όρεγκον, τον περασμένο μήνα. «Ένας απλός αλλά ισχυρός τρόπος, έτσι ώστε μία εταιρεία μηχανής αναζήτησης να χειραγωγήσει τις εκλογές, είναι να αποκρύπτει τις αρνητικές προτάσεις αναζήτησης για υποψηφίους που υποστηρίζει, την ώρα που παράλληλα επιτρέπει σε μία ή περισσότερες αρνητικές προτάσεις αναζήτησης να εμφανιστούν για τον αντίπαλο υποψήφιο».

Η ομάδα του Epstein ζήτησε από 661 Αμερικανούς να διαλέξουν έναν από τους δύο υποψηφίους σε μία εκλογική αναμέτρηση στην Αυστραλία. Με δεδομένο ότι οι τελευταίοι εκτιμάται ότι δεν ήξεραν πολλά για τους πολιτικούς της περιοχής, από τους συμμετέχοντες ζητήθηκε να ψάξουν γι’ αυτούς σε μία μηχανή αναζήτησης τύπου Google, η οποία πρόσφερε τις συνηθισμένες προτάσεις αυτόματης συμπλήρωσης, όταν δακτυλογραφούνταν οι λέξεις.

Ωστόσο, οι ερευνητές διαφοροποίησαν επίσης τις προτάσεις αναζήτησης που παρουσιάζονταν κάτω από το όνομα του υποψηφίου, συμπεριλαμβανομένου ενός εύρους θετικών και αρνητικών λέξεων. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Όταν οι συμμετέχοντες αργότερα ρωτήθηκαν για τις προτιμήσεις στην ψήφο τους, το να αλλάξει το ποσοστό των θετικών προτάσεων ως προς τις αρνητικές στην αυτόματη συμπλήρωση, φάνηκε να μπορεί να αλλάξει τις επιλογές των αναποφάσιστων ψηφοφόρων κατά περίπου 80% - ακόμη και αν οι συμμετέχοντες νόμιζαν ότι είναι ελεύθεροι να επιλέξουν ότι ήθελαν.

Άλλη μελέτη έδειξε ότι όταν στους συμμετέχοντες προτείνονταν τέσσερις προτάσεις αυτόματης συμπλήρωσης, ήταν πολύ πιο εύκολα χειραγωγούμενοι· όταν μπορούσαν να επιλέξουν από 10, δεν ήταν.

Αυτά τα αποτελέσματα δεν δείχνουν ότι το Google – ή οποιαδήποτε άλλη εταιρεία μηχανής αναζήτησης όπως η Bing ή η Yahoo – έχουν χρησιμοποιήσει αυτή τη δύναμη για να χειραγωγήσουν τους χρήστες τους. Αλλά η έρευνα του Epstein υπογραμμίζει κάποια μοτίβα που θεωρεί ότι είναι περίεργα.

Η ομάδα του ανακάλυψε ότι αν δακτυλογραφήσεις τα ονόματα των ανταγωνιστών του Google στη μηχανή αναζήτησής του, ακολουθούμενα από τη λέξη «είναι», φράσεις όπως «το Yahoo πέθανε» ή «το Bing είναι σκουπίδια» μπορεί να εμφανιστούν στη μπάρα αυτόματης συμπλήρωσης. Σύμφωνα με τον Epstein, την ίδια ώρα αυτό δεν συνέβαινε στις μηχανές αναζήτησης του Yahoo ή του Bing.

Ακόμη ένα εντυπωσιακό μοτίβο ξεφύτρωσε τον Αύγουστο του 2016. Όταν οι λέξεις «η Χίλαρι Κλίντον είναι» δακτυλογραφούνταν στη μηχανή αναζήτησης του Google, η αυτόματη συμπλήρωση πρότεινε φράσεις όπως «η Χίλαρι Κλίντον κερδίζει»· στο Yahoo και το Bing, η αυτόματη συμπλήρωση πρότεινε «η Χίλαρι Κλίντον είναι ψεύτρα» και «η Χίλαρι Κλίντον είναι εγκληματίας».

Τα στελέχη του Google λένε ότι αυτά τα διαφορετικά μοτίβα αυτόματης πρόταση εμφανίστηκαν επειδή η εταιρεία έχει πολιτική απομάκρυνσης προσβλητικών αυτόματων σχολίων. «Το Google απομακρύνει προβλέψεις που είναι κατά των πολιτικών αυτόματης συμπλήρωσης, οι οποίες απαγορεύουν… προτάσεις μίσους κατά ομάδων και ατόμων όσον αφορά τη φυλή, τη θρησκεία ή κάποια άλλα δημογραφικά στοιχεία», έγραψε ο Danny Sullivan, ανώτερο διευθυντικό στέλεχος της εταιρείας, σε δημοσίευση μπλογκ τον περασμένο μήνα.

Έχουν επίσης σθεναρά αρνηθεί ότι έχουν προσπαθήσει ποτέ να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο αυτόματης συμπλήρωσης για να χειραγωγήσουν τους χρήστες. Έχουν πει ότι η εργασία του Epstein βασίστηκε σε ένα δείγμα μικρού μεγέθους, χρησιμοποιώντας μηχανή αναζήτησης στυλ Google και όχι τα ίδια τα δεδομένα της Google. Σε ένα σπάνιο επίσημο σχόλιο το 2015 για κάποιο κομμάτι της εργασίας του Epstein, τα στελέχη είπαν: «Το Google δεν έχει ποτέ ανακατατάξει αποτελέσματα αναζήτησης σε οποιοδήποτε θέμα (συμπεριλαμβανομένου των εκλογών) για να χειραγωγήσει το συναίσθημα των χρηστών».

Αν μη τι άλλο, αυτή η έρευνα θα πρέπει να μας κάνει όλους να σκεφτούμε σοβαρά τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε τη λειτουργία «αυτόματης συμπλήρωσης». Όσο καλύτερη αυτόματη πρόταση εμφανίζεται, τόσο μεγαλύτερος ο δυνητικός κίνδυνος ότι οι χρήστες θα βρεθούν χωρίς τη θέληση τους σε ψηφιακό αντίλαλο.

Ο Epstein πιστεύει ότι υπάρχει μία απλή λύση για να διορθωθεί το θέμα. Θεωρεί ότι οι μηχανές αναζήτησης πρέπει να βάλουν μία απλή «προειδοποίηση υγείας»για τους κινδύνους του αντίλαλου – και της χειραγώγησης – στις ιστοσελίδες τους έτσι ώστε να είναι λιγότεροι οι πιθανοί κίνδυνοι.

Ανεξάρτητα από το αν αποδέχεσαι ή όχι την έρευνα του Epstein, η ιδέα φαίνεται καλή. Ωστόσο, μην περιμένετε ότι θα συμβεί σύντομα – ή εκτός, αν περισσότεροι καταναλωτές και ρυθμιστικοί φορείς κάνουν αυτό που έκανε ο συνδαιτυμόνας μου, στο πρωινό γεύμα της Σίλικον Βάλεϋ: Κοιτάξουν ονομαστικά όλα τα δεδομέναπου οι μεγαλύτερες τεχνολογικές εταιρείες κρατούν για εμάς, ξεκινώντας -αλλά όχι τελειώνοντας- με το Facebook.