Επιμέλεια Μαρία Τσαγγάρη, φιλόλογος
Ζούμε στην εποχή της οθόνης και της εικόνας. Τα σημερινά παιδιά ήδη από πολύ νωρίς αποκτούν οικειότητα με τα smartphone ή τα tablet των γονιών τους γιατί πολύ απλά μετατρέπονται είτε σε κουδουνίστρες είτε σε συσκευές νανουρίσματος. Καθώς μεγαλώνουν δε, μαθαίνουν ότι το μαραφέτι αυτό είναι ένας θησαυρός όπου με ένα ανεπαίσθητο άγγιγμα μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν την ανία τους ή την ανασφάλειά τους, πως μπορούν ανακαλύψουν ένα ολόκληρο κόσμο, πως μπορούν να ακούσουν, να δουν, να μάθουν και να παίξουν ό,τι θέλουν (ότι κάνει δηλαδή κι ένας ενήλικας). Είναι φυσικό επακόλουθο λοιπόν, αυτές οι «πολυλειτουργικές» συσκευές να διαγράψουν από το μυαλό των παιδιών δραστηριότητες που πραγματοποιούνται έξω από το σπίτι ή αν δεν γίνεται πλήρης διαγραφή σίγουρα μια απλή προτίμηση υπάρχει. Αυτή λοιπόν, φαίνεται να είναι η σύγχρονη πραγματικότητά μας.
Μία πραγματικότητα σαφώς που εμπεριέχει και θετικά και αρνητικά φτάνει να υπάρχει το μέτρο. Η χρήση των συσκευών αυτών στην καθημερινότητα του παιδιού ειδικά για τους σύγχρονους γονείς θεωρείται αυτονόητη για να μην πω και φυσιολογική.
Μια σημερινή εικόνα λοιπόν μιας σύγχρονης οικογένειας με ό,τι αυτό συνεπάγεται είναι το, «όταν τρώμε δεν μιλάμε και το…tablet/smartphone μας κοιτάμε». H κα Λιζέτα Λιούρτα, ψυχολόγος με ιδιωτικό γραφείο στην Κομοτηνή στην ερώτηση μας αν η συνήθεια αυτή επηρεάζει την ανατροφή των παιδιών μας απαντάει πως πρόκειται για μια παλιά συνήθεια που ξεκίνησε από την είσοδο ακόμα της τηλεόρασης στα σπίτια των οικογενειών. Χαρακτηριστικές είναι οι εικόνες εκείνες που δείχνουν τα μέλη μιας οικογένειας να παίρνουν το γεύμα τους μπροστά στην τηλεόραση με την προσοχή όλων να είναι στραμμένη σε αυτό που προβάλλεται, ενώ η μεταξύ τους αλληλεπίδραση είναι ανύπαρκτη. Η συνήθεια αυτή συνεχίζει μέχρι και σήμερα, με κάποιες φυσικά παραλλαγές όπου το smartphone ή το tablet μπορεί να αντικαθιστά την τηλεόραση, και αφορά τόσο τα παιδιά όσο και τους γονείς, που λειτουργούν και ως συμπεριφορικό πρότυπο.
Το άμεσο όφελος είναι πως τα παιδιά τρώνε το φαγητό τους χωρίς πολλές αντιστάσεις, με τον γονέα να εξοικονομεί χρόνο και ψυχικά αποθέματα. Μακροπρόθεσμα όμως χάνονται σημαντικές ευκαιρίες σύνδεσης του γονέα με το παιδί του, οι οποίες είναι καίριας σημασίας για την υγιή συναισθηματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Ακούει πολλούς γονείς να λένε πως θέλουν να περάσουν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους και συχνά νιώθουν άσχημα που δεν τον βρίσκουν μέσα σε μία απαιτητική καθημερινότητα. Ξεχνάνε ωστόσο ότι κάθε στιγμή καθημερινής επαφής, όπως είναι η ώρα του φαγητού, η ώρα του μπάνιου, η ώρα που ντύνονται ή που βρίσκονται μέσα στο αυτοκίνητο, αποτελεί για τα παιδιά αλλά και τους γονείς μία ευκαιρία σύνδεσης μεταξύ τους. Αρκεί, τονίζει η κα Λιούρτα , να ενεργοποιήσει ο κάθε γονιός τις δικές τους φυσικές δυνάμεις για σύνδεση που θα του επιτρέψουν να συντονιστεί με το παιδί του.
Ο κανόνας «3-6-9-12»»
Το 2008 ο Serge Tisseron Γάλλος ψυχαναλυτής-ψυχίατρος, ανέπτυξε τον κανόνα «3-6-9-12» που σημαίνει, όχι τηλεόραση πριν από τα τρία χρόνια, όχι παιχνίδια σε κονσόλα πριν από τα έξι, καθόλου internet πριν από τα εννέα χρόνια και καθόλου κοινωνικά μέσα πριν από τα 12. Προσωπικά λοιπόν, αναρωτιέμαι κατά πόσο είναι εφικτό στη σημερινή εποχή κάτι τέτοιο και ζητάω τη βοήθεια της κα Λιούρτα η οποία μας αναφέρει: «Είναι ένας κανόνας που δεν έχει ισχύ αξιώματος παρά λειτουργεί περισσότερο σαν ένας μπούσουλας για τους γονείς που θέτει ένα πλαίσιο ορθότερης διαχείρισης της σχέσης των παιδιών με τις σύγχρονες τεχνολογικές συσκευές, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά που έχει κάθε ηλικία όσο και τα ιδιαίτερα λειτουργικά χαρακτηριστικά που έχουν αντίστοιχα η τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα το όριο των 9 για το διαδίκτυο: έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με την προετοιμασία και την συστηματική υποστήριξη των παιδιών για την ασφαλή αλλά και ορθή χρήση του διαδικτύου έτσι ώστε να μπορούν από την ηλικία των 9 και μετά να ασκήσουν το δικαίωμα της πρόσβασής τους σε αυτό με υπευθυνότητα, παρά με την απαγόρευση της πρόσβασης των παιδιών στο διαδίκτυο πριν τα 9. Μέσα από αυτό λοιπόν το πρίσμα φρονώ πως είναι εφικτή η εφαρμογή του κανόνα, ακόμα και στη σημερινή εποχή».
Το 2008 ο Serge Tisseron Γάλλος ψυχαναλυτής-ψυχίατρος, ανέπτυξε τον κανόνα «3-6-9-12» που σημαίνει, όχι τηλεόραση πριν από τα τρία χρόνια, όχι παιχνίδια σε κονσόλα πριν από τα έξι, καθόλου internet πριν από τα εννέα χρόνια και καθόλου κοινωνικά μέσα πριν από τα 12. Προσωπικά λοιπόν, αναρωτιέμαι κατά πόσο είναι εφικτό στη σημερινή εποχή κάτι τέτοιο και ζητάω τη βοήθεια της κα Λιούρτα η οποία μας αναφέρει: «Είναι ένας κανόνας που δεν έχει ισχύ αξιώματος παρά λειτουργεί περισσότερο σαν ένας μπούσουλας για τους γονείς που θέτει ένα πλαίσιο ορθότερης διαχείρισης της σχέσης των παιδιών με τις σύγχρονες τεχνολογικές συσκευές, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά που έχει κάθε ηλικία όσο και τα ιδιαίτερα λειτουργικά χαρακτηριστικά που έχουν αντίστοιχα η τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα το όριο των 9 για το διαδίκτυο: έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με την προετοιμασία και την συστηματική υποστήριξη των παιδιών για την ασφαλή αλλά και ορθή χρήση του διαδικτύου έτσι ώστε να μπορούν από την ηλικία των 9 και μετά να ασκήσουν το δικαίωμα της πρόσβασής τους σε αυτό με υπευθυνότητα, παρά με την απαγόρευση της πρόσβασης των παιδιών στο διαδίκτυο πριν τα 9. Μέσα από αυτό λοιπόν το πρίσμα φρονώ πως είναι εφικτή η εφαρμογή του κανόνα, ακόμα και στη σημερινή εποχή».
Σημάδια εθισμού
Συνεχίζω και ρωτάω την ειδικό πότε η χρήση γίνεται εξάρτηση και ποια σημάδια προδίδουν την εξάρτηση ενός παιδιού στις τεχνολογικές συσκευές και μας δηλώνει τα εξής: «Οι τεχνολογικές συσκευές είναι από κατασκευής τους σχεδιασμένες να είναι ελκυστικές και κυριολεκτικά να καθηλώνουν όποιον τις έχει στα χέρια του. Η χρήση τους εμπεριέχει επαναλαμβανόμενα συμπεριφορικά μοτίβα (π.χ. σκρολάρισμα ή κλικάρισμα), γεγονός που δημιουργεί ένα είδος συμπεριφορικής εξάρτησης, η οποία γίνεται ακόμα πιο έντονη για τα παιδιά καθώς ικανότητά τους να διαχειριστούν τις παρορμήσεις τους είναι υπό διαμόρφωση.
Συνεχίζω και ρωτάω την ειδικό πότε η χρήση γίνεται εξάρτηση και ποια σημάδια προδίδουν την εξάρτηση ενός παιδιού στις τεχνολογικές συσκευές και μας δηλώνει τα εξής: «Οι τεχνολογικές συσκευές είναι από κατασκευής τους σχεδιασμένες να είναι ελκυστικές και κυριολεκτικά να καθηλώνουν όποιον τις έχει στα χέρια του. Η χρήση τους εμπεριέχει επαναλαμβανόμενα συμπεριφορικά μοτίβα (π.χ. σκρολάρισμα ή κλικάρισμα), γεγονός που δημιουργεί ένα είδος συμπεριφορικής εξάρτησης, η οποία γίνεται ακόμα πιο έντονη για τα παιδιά καθώς ικανότητά τους να διαχειριστούν τις παρορμήσεις τους είναι υπό διαμόρφωση.
Όταν δε στο παιχνίδι μπαίνει και η διαδραστικότητα, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα καθώς η ανατροφοδότηση που λαμβάνει ο χρήστης σχετίζεται άμεσα με την εξάρτηση. Επιπρόσθετα, η χρήση των τεχνολογικών συσκευών προσφέρει στα μικρά παιδιά ένα αίσθημα ελέγχου για τον κόσμο που τους περιβάλλει, έναν κόσμο όμως που λόγω ηλικίας ουσιαστικά δεν μπορούν να ελέγξουν, με αποτέλεσμα οι συσκευές αυτές να γίνονται ακόμα πιο ελκυστικές. Τέλος, το γεγονός ότι μπορούμε να τις έχουμε στα χέρια μας ανά πάσα στιγμή, καταλύει τα «φυσικά» όρια που δημιουργούσε η τεχνολογία προηγούμενων εποχών. Για να δει για παράδειγμα ένα παιδί τη δεκαετία του ‘80 μια σειρά κινουμένων σχεδίων έπρεπε να βρίσκεται στο σπίτι του και να περιμένει την προβολή της στην τηλεόραση σε συγκεκριμένη ώρα και για συγκεκριμένο χρόνο. Σήμερα αρκεί να έχει ένα tablet στο χέρι του.
Όλα τα παραπάνω δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για υπέρμετρη χρήση των τεχνολογικών συσκευών η οποία, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες, μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση από αυτές. Έτσι, το όριο ανάμεσα στη χρήση και την εξάρτηση μπορεί να γίνει πολύ λεπτό, ή ακόμα και δυσδιάκριτο, καθώς οι τεχνολογικές συσκευές αποτελούν πια αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μικρών και μεγάλων. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου μια σειρά από σημάδια που μπορούν να μας υποψιάσουν για ενδεχόμενη εξάρτηση του παιδιού από τις τεχνολογικές συσκευές, όπως για παράδειγμα:
συμπτώματα στέρησης, όπως νευρικότητα, άγχος, κατάθλιψη ή σωματικά συμπτώματα (π.χ. κεφαλαλγία)
σταδιακή αύξηση του χρόνου ενασχόλησης με τις τεχνολογικές συσκευές
απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες ή ανθρώπους που παλιότερα είχαν ενδιαφέρον
δυσκολία αποχωρισμού από τις τεχνολογικές συσκευές
κρυφή ενασχόληση και ψέματα προς το περιβάλλον γύρω από την ενασχόληση με αυτές
χρήση των τεχνολογικών συσκευών για κατευνασμό ή αποφυγή αρνητικών συναισθημάτων
απώλεια επαφής με την ζωή off-line
σταδιακή αύξηση του χρόνου ενασχόλησης με τις τεχνολογικές συσκευές
απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες ή ανθρώπους που παλιότερα είχαν ενδιαφέρον
δυσκολία αποχωρισμού από τις τεχνολογικές συσκευές
κρυφή ενασχόληση και ψέματα προς το περιβάλλον γύρω από την ενασχόληση με αυτές
χρήση των τεχνολογικών συσκευών για κατευνασμό ή αποφυγή αρνητικών συναισθημάτων
απώλεια επαφής με την ζωή off-line
Είναι ωστόσο απαραίτητο να επισημάνουμε πως το να ασχολείται ένα παιδί και να αφιερώνει χρόνο σε κάτι που απλά είναι ευχάριστο ή του προκαλεί το ενδιαφέρον, δεν το καθιστά αυτόματα και εθιστικό και κατ’ επέκταση επικίνδυνο.
Η σωστή χρήση με 5 συμβουλές
Τέλος, της ζήτησα να μας δώσει 5 συμβουλές για τη σωστή χρήση των τεχνολογικών μέσων ώστε οι γονείς να θέσουν όρια στα παιδιά τους χωρίς φωνές και καβγάδες.
1ον Να δημιουργήσουν από κοινού με τα παιδιά τους ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα δραστηριοτήτων στο οποίο θα εντάσσεται και η ενασχόληση με τις τεχνολογικές συσκευές οριοθετημένα αλλά και ισότιμα με τις άλλες δραστηριότητες
2ον Να σταματήσουν να προσφέρουν στα παιδιά τους τα διάφορα τεχνολογικά μέσα κάθε φορά που αυτά βαριούνται, έχουν ελεύθερο χρόνο ή δεν ξέρουν τι να κάνουν καθώς έτσι τα μετατρέπουν σε ένα διανοητικό δεκανίκι
3ον Να σταματήσουν να χρησιμοποιούν την απαγόρευση της χρήσης των τεχνολογικών συσκευών ως τιμωρία στα παιδιά μιας και μ’ αυτόν τον τρόπο μεγεθύνουν τη σημαντικότητά τους και τα κάνουν πιο δελεαστικά
4ο Να σταματήσουν να δαιμονοποιούν τη χρήση των τεχνολογικών μέσων. Αφενός υπάρχουν σημαντικά οφέλη για τα οποία γίνεται μικρή αναφορά. Αφετέρου οι επιπτώσεις της έχουν διογκωθεί με αποτέλεσμα πιο επιζήμιες συνήθειες να παραβλέπονται, όπως για παράδειγμα η μη λήψη πρωϊνού.
5ον Να αρχίσουν να χρησιμοποιούν οι ίδιοι τα τεχνολογικά μέσα με σωστό τρόπο έτσι ώστε να αποτελέσουν ένα καλό πρότυπο για τα παιδιά τους.
Ευχαριστούμε πολύ την ψυχολόγο, κα Λιζέτα Λιούρτα
0 Post a Comment:
Δημοσίευση σχολίου