Tου Γιάννη Βλαχάκη- οικονομολόγου - συμβούλου επενδύσεων
Οι εξελίξεις στην τεχνολογία υπήρξαν πάντοτε ένας καθοριστικός παράγοντας που σηματοδοτούσε σημαντικές αλλαγές στην πορεία της ανθρωπότητας με πολλαπλές επιδράσεις σε μία σειρά τομέων της ζωής των ανθρώπων.
Οι παλαιότερες γενιές που είναι ακόμα κοινωνικά και οικονομικά ενεργές έχουν γίνει μάρτυρες μίας σειράς εξελίξεων οι οποίες επηρέασαν καθοριστικά την καθημερινότητά μας. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η επανάσταση των προσωπικών υπολογιστών άρχισε τη δεκαετία του 1980 με την εξέλιξή τους, αλλά και γενικότερα την εξέλιξη της τεχνολογίας της πληροφορικής, να κινείται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου μέσα σε διάστημα τεσσάρων δεκαετιών. Η εμφάνιση του διαδικτύου γκρέμισε τα στεγανά στην πληροφόρηση και στη γνώση, ενώ η εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων και πιο πρόσφατα των έξυπνων κινητών τηλεφώνων έφερε επανάσταση στον τρόπο επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης.
Πέρα από τα παραπάνω, οι εξελίξεις στην τεχνολογία είναι ραγδαίες σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δημιουργίας, από την ιατρική, την τεχνολογία τροφίμων έως τη γενετική, τη διαστημική τεχνολογία, την τεχνολογία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τόσους άλλους τομείς που κάποιος ειδικότερος θα μπορούσε να μνημονεύσει.
Μπορεί η εξέλιξη της τεχνολογίας να εμφανίζεται σε διαφόρους τομείς της ανθρώπινης ζωής με διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά και εφαρμογές, οι επιπτώσεις της όμως έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Καταρχήν, παρατηρούμε ότι ο ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας επιταχύνεται θεαματικά, κυριολεκτικά με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Έπειτα παρατηρούμε ότι οι εξελίξεις στην τεχνολογία επηρεάζουν σημαντικά την οικονομία είτε από την πλευρά της παραγωγής (με την αύξηση της παραγωγικότητας) είτε μέσω των αλλαγών στην καταναλωτική συμπεριφορά. Επιπλέον επηρεάζονται οι κοινωνικές σχέσεις και συμπεριφορές και μέσω της παγκοσμιοποίησης υπάρχουν σοβαρές ανακατατάξεις και σε επίπεδο πολιτικών δομών και κρατικών καθεστώτων. Οι εξελίξεις που δημιουργούνται από την τεχνολογία απαιτούν και γρήγορα αντανακλαστικά από τις ρυθμιστικές αρχές και τους νομοθέτες. Διαχρονικά, ωστόσο, παρατηρούμε ότι υπάρχει μεγάλη υστέρηση από την πλευρά των ρυθμιστικών αρχών στην αντιμετώπιση των θεμάτων που προκύπτουν από τις ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία.
Αυτή τη στιγμή εκτιμώ ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε μία διαδικασία μετάβασης στη νέα μεταβιομηχανική εποχή όπου θα πρέπει να αναπτύξει νέα μοντέλα οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης που θα ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες. Ήδη τα θέματα που προκύπτουν από τις τεχνολογικές εξελίξεις και ειδικότερα με τις εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης απασχολούν όλο και περισσότερο επιστημονικούς φορείς, επιχειρήσεις και αρχές. Το τμήμα έρευνας της Dell Technologies σε συνεργασία με το Institute for the Future διερευνούν τις μελλοντικές εξελίξεις, καταλήγοντας μεταξύ άλλων ότι το 2030 η εξάρτηση των ανθρώπων από τις μηχανές θα έχει εξελιχθεί σε μία σχέση συνεργατικότητας, με τους ανθρώπους να παρέχουν δεξιότητες, όπως δημιουργικότητα, πάθος και επιχειρηματικό πνεύμα. Από την άλλη πλευρά, ο Elon Musk (ιδρυτής της Tesla motors) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και καλεί τις ρυθμιστικές αρχές να σχεδιάσουν εκ των προτέρων τα όρια και τους κανόνες σχετικά με θέματα τεχνητής νοημοσύνης γιατί θεωρεί ότι μπορεί να οδηγηθούμε σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρωπότητα.
Αν εστιάσουμε στις οικονομικές συνέπειες των παραπάνω, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ειδικότερα οι εξελίξεις στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη θα μεταβάλουν ριζικά τα μοντέλα απασχόλησης, περιορίζοντας δραστικά σε πρώτη φάση τη συμμετοχή της ανειδίκευτης χειρωνακτικής εργασίας στη βιομηχανική παραγωγή αλλά σε δεύτερη φάση και με τη ραγδαία εξέλιξη των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, θα υπάρξει υποκατάσταση θέσεων και στον τομέα υπηρεσιών με σταδιακή διείσδυση και σε πιο εξειδικευμένους τομείς.
Εκτιμάται ότι το 85% των θέσεων εργασίας για το 2030 δεν έχει ακόμα επινοηθεί. Η συνεπαγόμενη αύξηση της παραγωγικότητας θα οδηγήσει σε σημαντική άνοδο του παγκόσμιου ΑΕΠ δημιουργώντας όμως παράλληλα την όξυνση δύο προβλημάτων: της απασχόλησης και της ανισοκατανομής του πλεονάζοντος πλούτου που θα δημιουργείται ως αποτέλεσμα της μείωσης του κόστους παραγωγής με τη χρήση ρομποτικής και ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Εδώ καλούμαστε να προετοιμαστούμε για ένα νέο οικονομικό μοντέλο που θα πρέπει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις αλλαγές, δίνοντας λύσεις που θα οδηγούν σε δικαιότερη κατανομή της υπεραξίας που δημιουργείται από τις εξελίξεις στην τεχνολογία χωρίς να εμποδίζουν την αναπτυξιακή διαδικασία με παράλληλη αποτελεσματική αντιμετώπιση και του θέματος της απασχόλησης.
Η αντιμετώπιση του θέματος της δικαιότερης κατανομής της υπεραξίας θα μπορούσε να βασιστεί σε μοντέλα που θα καθορίζουν προσαρμογές μισθών και συμμετοχή των εργαζομένων στα κέρδη με παράλληλη σταδιακή μείωση των ωρών εργασίας. Η μείωση θέσεων εργασίας σε πρώτη φάση μπορεί να υποκατασταθεί από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε νέους τομείς που ακόμα δεν υπάρχουν και που θα σχετίζονται με την τεχνολογία της πληροφορικής και την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί έτσι ώστε να μπορούν να προσανατολιστούν, αλλά και να προσανατολίσουν τους νέους προς τις νέες τάσεις. Με δεδομένο ότι η εξαφάνιση κάποιων επαγγελμάτων και η εμφάνιση νέων θα γίνεται με ολοένα και επιταχυνόμενους ρυθμούς η διαδικασία προσαρμογής των εκπαιδευτικών συστημάτων θα πρέπει και αυτή να ανεβάσει ρυθμούς.
Σε μία πιο μακροχρόνια θεώρηση θα μπορούσαμε να δούμε μία υποκατάσταση των εργασιών που εκτελούνται από ανθρώπους από μηχανές τεχνητής νοημοσύνης σε ποσοστό άνω του 90%. Ήδη πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι 70% των εργασιών που εκτελούνται σήμερα από ανθρώπους θα μπορούσαν να γίνουν από ρομπότ, οπότε τα παραπάνω θέματα θα οξυνθούν περισσότερο. Αν δεν έχουμε ήδη ξεκινήσει την αντιμετώπισή τους στο πρώιμο στάδιο, τότε θα υπάρχει σοβαρότατο πρόβλημα. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα έχουμε καταφέρει να φτάσουμε σε αυτό το στάδιο αν δεν έχουμε βάλει ήδη σε εφαρμογή κάποιο σχέδιο. Έτσι στο μακροχρόνιο σενάριο ο άνθρωπος θα έχει πολύ περιορισμένη συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία και αυτή θα εστιάζει σε τομείς υπηρεσιών υψηλής εξειδίκευσης κυρίως γύρω από τον κλάδο πληροφορικής τεχνολογίας.
Για να υπάρχει βελτίωση του βιοτικού επιπέδου με μείωση των ανισοτήτων, είναι αναγκαίο να υπάρξει σημαντική μείωση των ωρών εργασίας με παράλληλη αύξηση της αμοιβής της εργασίας καθώς και ανάπτυξη του τομέα δραστηριοτήτων αναψυχής, αφού ο ελεύθερος χρόνος θα υπερβαίνει κατά πολύ τον χρόνο εργασίας. Η κοινωνία μας θα προσομοιάζει με τη λειτουργία της κοινωνίας στην Αρχαία Αθήνα, όπου οι περισσότερες εργασίες εκτελούντο από τους δουλοπάροικους (στη σύγχρονη εκδοχή τους τα ρομπότ), με τους Αθηναίους πολίτες (ο σύγχρονος άνθρωπος στην περίπτωσή μας) να ασχολούνται με την πολιτική, αλλά και με τις τέχνες και τον αθλητισμό, με ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις.
Κλείνοντας να επισημάνουμε ότι υπάρχουν και σοβαρά θέματα που σχετίζονται με την ηθική αντιμετώπιση των ζητημάτων από τις παραπάνω εξελίξεις που θα απαιτήσουν νομοθετικές ρυθμίσεις καθώς και τη δημιουργία νέων ελεγκτικών μηχανισμών και ρυθμιστικών αρχών. Η ιστορία έχει δείξει ότι τα αποτελέσματα κάθε σημαντικής τεχνολογικής εξέλιξης εξαρτώνται από τη χρήση για την οποία γίνεται. Έτσι μπορεί η τεχνολογία να βελτιώσει ριζικά το επίπεδο διαβίωσης των ανθρώπων, αλλά και να οδηγήσει σε καταστροφικές εξελίξεις στην ανθρωπότητα. Το παράδειγμα της χρήσης της πυρηνικής τεχνολογίας είναι χαρακτηριστικό με Χιροσίμα/Ναγκασάκι αλλά και Τσέρνομπιλ να θυμίζουν πολλά σε όλους μας. Ας ελπίσουμε ότι στο νέο κύμα τεχνολογικής προόδου η ανθρωπότητα θα βρεθεί πιο ώριμη, οδηγώντας τον πλανήτη προς την ενάρετη πλευρά της εκμετάλλευσής της, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις αρνητικές της πλευρές.
0 Post a Comment:
Δημοσίευση σχολίου