Οι νέες τεχνολογίες στην υγεία (Digital Health) στην Ελλάδα

Του Ιορδάνη Καράτση

Οι τεχνολογίες ψηφιακής υγείας (digital health) ήρθαν στο προσκήνιο και άρχισαν να γίνονται ιδιαίτερα γνωστές με την έναρξη της πανδημίας. Η αλήθεια είναι πως οι τεχνολογίες αυτές προϋπήρχαν εδώ και αρκετά χρόνια, ωστόσο η εμφάνιση του Covid-19 και οι ανάγκες που προέκυψαν τόσο για την αναχαίτηση του ιού όσο και για την απομακρυσμένη βοήθεια σε άτομα που είχαν ανάγκη συνέβαλαν στην αύξηση της ζήτησης για σύγχρονες υπηρεσίες.

Η συγκυρία αυτή ανέδειξε τις εφαρμογές των ψηφιακών τεχνολογιών στο χώρο της υγείας και συνέβαλε και στην ταχύτερη διάθεσή τους στο ευρύτερο κοινό.

Οι κυριότερες τάσεις που διαμορφώνουν το σύγχρονο τεχνολογικό τοπίο της υγείας παρουσιάζονται παρακάτω.

1. Τηλεϊατρική

Η τηλεϊατρική εμφανίστηκε μαζί με την ανάπτυξη των δικτύων και των εφαρμογών απομακρυσμένης επικοινωνίας. Ωστόσο, οι βασικοί παράγοντες που ενισχύουν την αυξητική τάση της χρήσης της είναι το πλήθος περιοχών στον πλανήτη με κακή ή μηδαμινή πρόσβαση σε ιατρικές εγκαταστάσεις καθώς και οι περιπτώσεις δυσμενούς κατάστασης των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης ακόμη και σε ορισμένες από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες. Για παράδειγμα, το 35% των Καναδών ασθενών πρέπει να περιμένουν πάνω από ένα μήνα για να δουν έναν γιατρό. Η τηλεϊατρική είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να γεφυρωθεί αυτό το κενό, να επιταχυνθούν οι διαδικασίες πρόληψης και εξέτασης και να καταστούν οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης πιο προσιτές. Ειδικά με την εμφάνιση της πανδημίας και τους περιορισμούς μετακίνησης ή το φόβο μετάδοσης η τηλεϊατρική επιτρέπει σε πλήθος κόσμου να επικοινωνήσει και να συμβουλευτεί το γιατρό του άμεσα, όταν τον έχει ανάγκη.

Σύμφωνα με στατιστικές σχεδόν το 70% των ασθενών σε ανεπτυγμένες χώρες προτιμά σήμερα γιατρούς που χρησιμοποιούν εφαρμογές mHealth (mobile health). Επιπλέον, σύμφωνα με μια έκθεση που πραγματοποιήθηκε από την Ένωση Διανομέων Βιομηχανίας Υγείας το 54% των ασθενών θεωρούν πιο άνετα να συμβουλευτούν τους γιατρούς τους μέσω βιντεοκλήσης ή email.

Και ακόμα παραπέρα από τις τρέχουσες συνθήκες, με τη βοήθεια της τηλεϊατρικής οι ασθενείς με χρόνιες παθήσεις μπορούν να διαχειριστούν το πρόγραμμα της αγωγής τους με μεγαλύτερη άνεση καθώς μπορούν να προγραμματίζουν απομακρυσμένες συνεδρίες με το γιατρό τους χωρίς πχ μετακίνηση η οποία μπορεί να επιβαρύνει την κατάστασή τους.

2. Τεχνητή νοημοσύνη (AI) & chatbots

Η τεχνητή νοημοσύνη ακόμα συνδέεται με ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Ωστόσο, η χρήση της στη βιομηχανία υγειονομικής περίθαλψης χρησιμοποιείται ήδη και μάλιστα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις.

Η ικανότητα επεξεργασίας μεγάλων όγκων δεδομένων και εξαγωγής συμπερασμάτων είναι πολύτιμη για την ιατρική. Η τεχνική νοημοσύνη συμβάλει στην ανάλυση ιατρικών εικόνων, στην προσαρμογή θεραπειών, στη δημιουργία φαρμάκων και στη διευκόλυνση της ιατρικής απεικόνισης. Η έννοια Artificial Intelligence είναι πραγματικά μια τεχνολογία που αλλάζει τη ζωή και αναμένεται ότι νέες εφαρμογές υγειονομικής περίθαλψης που θα ενσωματώνουν αντίστοιχες τεχνολογίες με στόχο τη βελτίωση και την παρακολούθηση της υγείας θα αρχίσουν να γίνονται ευρύτερα διαδεδομένες.

Επίσης, μία πιο εμφανής ένδειξη χρήσης του AI στην βιομηχανία υγειονομικής περίθαλψης σήμερα είναι τα chatbots. Χρησιμοποιούνται για εικονικές συμβουλές, για ορισμό ραντεβού, εύρεση κοντινών κλινικών και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με φάρμακα, έλεγχο συμπτωμάτων και άλλες ιατρικές εργασίες.

3. Blockchain

Το Blockchain είναι μια τεχνολογία η οποία παρουσιάζεται ως μία διανεμημένη σειρά δεδομένων, ομαδοποιημένων σε χρονικά αριθμημένα «τμήματα», «συστοιχίες» (blocks), μη δυνάμενη να τροποποιηθεί ως προς το ιστορικό της. Η πρώτη ιστορικά εφαρμογή της τεχνολογίας αυτής πραγματοποιήθηκε στον χώρο των ψηφιακών νομισμάτων και ήταν η περίπτωση του bitcoin. Η τεχνολογία αυτή ωστόσο εφαρμόζεται και σε πλήθος περιοχών της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως και η ιατρική καθώς μπορεί να βελτιώσει τη διαχείριση μεγάλου όγκου δεδομένων.

Το Blockchain στην ιατρική χρησιμοποιείται για να κάνει προβλέψεις σχετικά με την υγεία των ασθενών, να κάνει καλύτερες διαγνώσεις, να παρέχει βέλτιστη θεραπεία με βιώσιμο κόστος και να μειώσει τον αριθμό ιατρικών σφαλμάτων που ενδέχεται να γίνουν κατά την ανάλυση των δεδομένων ενός ασθενούς από το φάκελό του (EMR electronic medical record / EHR – electronic health record). Μπορεί να διασφαλίσει την ασφαλή ανταλλαγή εμπιστευτικών δεδομένων μεταξύ ασθενούς και γιατρού ή ιατρικού ιδρύματος. Με βάση το blockchain αναπτύσσονται ασφαλείς διεπαφές για την ανταλλαγή ιατρικών δεδομένων μεταξύ ιατρών και οργανισμών, επιτρέποντας τη διατήρηση της ανωνυμίας και της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις πχ του GDPR.

Είναι πιθανό να δούμε όλο και περισσότερες εταιρείες στο χώρο της υγείας να αναπτύσσουν λύσεις βασισμένες σε τεχνολογία blockchain για να διασφαλίσουν ποιοτικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, να μειώσουν το κόστος συμμόρφωσης των κανονιστικών ρυθμίσεων και την αποτελεσματική φροντίδα των ασθενών.

4. Εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα

Όλοι έχουν ακούσει την τεχνολογία εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας (Virtual and augmented reality). Όπως και η πλειονότητα των ψηφιακών τεχνολογιών αιχμής, χρησιμοποιείται κυρίως στον τομέα της ψυχαγωγίας. Αλλά πχ τα VR Glasses μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για εξελιγμένα παιχνίδια. Για παράδειγμα, οι τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευρέως στην ιατρική, επιτρέποντας ασθενείς με προβλήματα και διάφορες παθήσεις να γίνουν οδηγοί διάφορων μελετών αλλά και επιτρέποντας γιατρούς να χειρίζονται οπτικές ενδείξεις που αφορούν σε ασθενείς. Η επαυξημένη πραγματικότητα χρησιμοποιείται ήδη για την ανάλυση μαγνητικών τομογραφιών και αξονικών τομογραφιών.

Όσον αφορά τα ιατρικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, η τεχνολογία VR / AR μπορεί:

• Να μεταφέρει πολύπλοκες οδηγίες στη διαδραστική εκπαίδευση.
• Να αποτρέψει πραγματική ζημιά στον εξοπλισμό ή την υγεία των ασθενών σε περίπτωση σφαλμάτων.
• Να γίνονται απαναλαμβανόμενες ενέργειες σε μορφή εκπαίδευσης.

Ξεκινώντας από το 2017, χιλιάδες εταιρείες σε όλο τον κόσμο έχουν επενδύσει συνολικά πάνω από 3 δισεκατομμύρια δολάρια στην αγορά τεχνολογίας VR, βλέποντας τεράστιες δυνατότητες. Οι τεχνολογίες VR και AR κερδίζουν δημοτικότητα στη βιομηχανία φυσικής κατάστασης και ευεξίας. Για παράδειγμα, εμφανίστηκε πρόσφατα ένα νέο gadget, το Ghost Pacer, το οποίο σας επιτρέπει να αγωνιστείτε με ένα εικονικό avatar που μόνο εσείς μπορείτε να δείτε.

5. Internet of Medical Things (IoMT)

Η πλειονότητα των σημερινών εφαρμογών mHealth θα ήταν άχρηστη χωρίς συσκευές IoT όπως τα σχετικά wearables. Και το αντίστροφο – η πλειονότητα της φορητής τεχνολογίας απαιτεί ενοποίηση με κάποιο είδος εφαρμογής.

Το εύρος των εφαρμογών του IoMT είναι αρκετά μεγάλο: Από την απομακρυσμένη παρακολούθηση των ασθενών έως τους έξυπνους αισθητήρες και τα ιατρικά gadgets (βραχιόλια γυμναστικής, έξυπνα patches για τη διάγνωση καταστάσεων υγείας κ.λπ.).

Από την εισαγωγή του Apple Watch το 2015, τα wearables έγιναν αντικείμενα για την εύκολη παρακολούθηση της φυσικής κατάστασης. Αλλά η ζήτηση θα αυξηθεί πέρα από τους απλούς ανιχνευτές βημάτων, καρδιακών παλμών, πίεσης κτλ. Για παράδειγμα, το “Movement Disorder API” της Apple επιτρέπει στους ερευνητές να συλλέγουν νέες πληροφορίες για τη νόσο του Πάρκινσον. Οι φορητές τεχνολογίες μετέτρεψαν την ιατρική βιομηχανία καθιστώντας την παρακολούθηση των ασθενών πολύ πιο εύκολη εργασία.

6. Cloud-based solutions

Τα νέα gadget και οι εφαρμογές επιτρέπουν τη συλλογή τεράστιου όγκου δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο οι ασθενείς αλλά και οι γιατροί τους έχουν πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες και λαμβάνουν ειδοποιήσεις εάν εμφανιστούν αποκλίσεις. Η ενσωμάτωση του EHR (electronic health record) σε λύσεις υγειονομικής περίθαλψης που βασίζονται στο cloud διασφαλίζει την εύκολη κοινή χρήση αρχείων, δεδομένων, αρχείων και ελέγχου της σχετικής συνταγογράφησης. Οι εφαρμογές που βασίζονται στο cloud διευκολύνουν τα νοσοκομεία να έχουν πρόσβαση στα αρχεία, τα προγράμματα ασφάλισης υγείας και τους λογαριασμούς του ασθενούς.

Εκτός αυτού, τα δεδομένα στο cloud μπορούν να αξιοποιηθούν για την παρακολούθηση της ανάπτυξης επιδημιών και ως βάση για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων.

7. Gamification

Οι ιατρικές διαδικασίες (εξετάσεις, φαρμακευτική αγωγή, οδηγίες για σωματική άσκηση κτλ) είναι συχνά αγχωτικές ή και εξαντλητικές. Η έννοια του Gamification μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διευκολύνει τέτοιες καταστάσεις, όπως, για παράδειγμα μπορεί να μετατρέψει την τρέχουσα ρουτίνα μιας θεραπείας σε μία εικονική απόδραση μέσα σε ένα παιχνίδι!

To Gamification είναι μια έννοια η οποία εφαρμόζεται σε πολλούς τομείς, έχει τεχνικά χαρακτηριστικά ενός παιχνιδιού αλλά δεν είναι παιχνίδι. Αναφέρεται σε τεχνικές σχεδίασης ή λειτουργίας σε εφαρμογές. Κάποιοι από τους τρόπους σχεδίασης που χρησιμοποιούνται στην ανάπτυξη τέτοιων εφαρμογών έχουν βασικά στοιχεία όπως πόντοι (points) που κερδίζει κάθε παίκτης για την επιτυχή ολοκλήρωση μιας ενέργειας, εμβλήματα (badges) που αποκτά ο παίκτης για την επίτευξη κάποιου σημαντικού κατορθώματος καθώς επίσης μπορεί να περιλαμβάνει και πίνακες κατάταξης (leaderboards) όπου καταγράφονται οι παίκτες που συμμετέχουν, ταξινομημένοι με βάση το σκορ τους.

Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο αυξανόμενος αριθμός εφαρμογών υγείας, ειδικά αυτές που αφορούν την καλή φυσική κατάσταση και την ευεξία (fitness apps) όπου ενσωματώνουν τις πτυχές παιχνιδιού και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Γίνεται κοινή χρήση πληροφοριών σχετικά με την πρόοδο της φυσικής κατάστασης ή τις πιο υγιεινές συνήθειες ώστε και ενθαρρύνονται και τα υπόλοιπα μέλη.

Κάθε μέρα, εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες μοιράζονται τα αποτελέσματα της προπόνησής τους σε κοινωνικά δίκτυα, συγκρίνοντας την απόδοση με φίλους και ξένους.
Επιπλέον, ο υγιής ανταγωνισμός μπορεί να προσελκύσει πχ και τα παιδιά. Για παράδειγμα μια εφαρμογή οδηγού βουρτσίσματος δοντιών. Τα παιδιά συνήθως δεν τους αρέσει να βουρτσίζουν τα δόντια τους, επομένως αυτή η προσέγγιση που μοιάζει με παιχνίδι μπορεί να αλλάξει τη στάση τους απέναντι στην υγεία από μικρή ηλικία, όπως και με τις εκπαιδευτικές εφαρμογές.

8. Τεχνολογίες φωνής

Η τεχνολογία φωνής χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε όλα τα είδη υπηρεσιών και εφαρμογών. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν πόσο βολικό είναι να μιλούν για τα αιτήματά τους και να λαμβάνουν αμέσως τα αποτελέσματα.

Η φωνητική τεχνολογία στην ιατρική ενδυναμώνει την επικοινωνία με τους ασθενείς και διευκολύνει τις ροές εργασίας. Για παράδειγμα ένας ασθενής σε ένα νοσοκομείο μπορεί να ζητήσει από έναν έξυπνο «ομιλητή» να ενεργοποιήσει την τηλεόραση ή να επικοινωνήσει με μια νοσοκόμα ή ένας ηλικιωμένος χρήστης μπορεί να θέλει να λαμβάνει καθημερινές υπενθυμίσεις λήψης φαρμάκων.

Οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης, μεμονωμένοι γιατροί, ασφαλιστικές εταιρείες, φαρμακεία μπορούν να αξιοποιήσουν τα οφέλη που προσφέρει η τεχνολογία φωνητικής αναζήτησης προσφέροντας αντίστοιχες υπηρεσίες στους ασθενείς τους.

Συμπεράσματα

Οι λύσεις mHealth είναι ένα βήμα προς τη βελτίωση του συνολικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα, την επικοινωνία και την ποιότητα των υπηρεσιών αυτών. Η κύρια τάση στον κλάδο εφαρμογών που σχετίζεται με την υγεία είναι η ανάγκη για πραγματικά χρήσιμα προϊόντα και λύσεις. Η υψηλότερη προτεραιότητα είναι το επίπεδο χρησιμότητας και γι’ αυτό οι εφαρμογές αυτές είναι συνήθως πολύ διαφορετικές από τα υπόλοιπες «καταναλωτικές» εφαρμογές που χρησιμοποιούμε.

Παράλληλα, η συγκυρία της πανδημίας ανέδειξε λύσεις εφαρμογής των ψηφιακών τεχνολογιών για την παρακολούθηση, ανίχνευση και πρόληψη του κορωνοϊού, εγείροντας συγχρόνως και τα θέματα ασφάλειας των δεδομένων και της ιδιωτικότητας των πολιτών. Σε κάθε περίπτωση η ανάλυση μεγάλων δεδομένων και η εξόρυξη γνώσης (knowledge mining) από τα δεδομένα προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν για την ιεράρχηση των υγειονομικών αναγκών, τη βέλτιστη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων για ιατρική περίθαλψη και την αξιοποίηση των μεγάλων δεδομένων στις επιδημιολογικές μελέτες. infocom